25/03/2011

LỄ HỘI LỒNG TỒNG - CAO BẰNG

Trong số các lễ hội gắn liền với nền nông nghiệp trồng trọt của cư dân các tỉnh miền núi phía Bắc, lễ hội Lồng tồng hay còn gọi lễ xuống đồng là một lễ hội quan trọng bậc nhất của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, được lưu truyền từ đời này sang đời khác.

Hàng năm vào dịp đầu năm mới, trên quê hương Cao Bằng diễn ra lễ hội Lồng tồng tại các bản làng từ ngày 2 – 30 tháng Giêng âm lịch (tùy địa phương) để mở mùa gieo trồng mới, tạ ơn trời, đất, thần Nông, thần Phục Hy, Thành hoàng làng bản… đã phù hộ cho cuộc sống an bình, mùa màng tươi tốt trong năm qua, đồng thời cũng xin độ trì cho một năm mới được mưa thuận gió hòa, cây cối xanh tươi, mùa màng bội thu, gia súc phát triển, người người khỏe mạnh, cuộc sống yên lành, hạnh phúc…

Ảnh: nguồn lehoi.cinet.vn

Lễ hội được tổ chức tại một thửa ruộng lớn được gọi là ruộng xuống đồng, tại đây các đàn tế thần Nông cùng các vị thần linh khác đã được trần thiết sẵn. Các gia đình trong bản đến tham dự đều mang theo những mâm cổ thịnh soạn gồm xôi nếp, thịt heo (lợn), rượu trắng, các loại bánh như khẩu sli, khẩu slec, bánh khảo, bánh dày, chè lam… được trình bày đẹp mắt để dâng lên các vị thần linh. Tại các lễ hội có qui mô lớn, người chủ trì còn cho tổ chức lễ hiến tam sinh (gồm trâu, heo, gà hay heo, dê, gà).

Ảnh: nguồn lehoi.cinet.vn

Chủ trì lễ hội thường là thại đình (người coi đình) hay người coi việc thờ cúng thần Nông của bản. Khi tiếng chiêng trống khai hội nổi lên, các bô lão và tráng đinh rước kiệu thần Nông và Thành hoàng từ đình ra ruộng, các gia đình cũng rước cổ bày trên bãi hội. Trong nghi thức xuống đồng, một người đàn ông to khỏe, đức độ, cày giỏi, làm ăn giỏi nhất làng và một con trâu tốt nhất được chọn để vạch những đường cày đầu tiên của vụ mới, mở đầu cho một mùa sản xuất bội thu. Người chủ trì sẽ xướng bài mo cúng chư thần rồi tuyên bố phá cổ.

Ảnh: nguồn lyhocdongphuong.org.vn

Ảnh: nguồn lyhocdongphuong.org.vn

Các mâm cổ cúng xong được mang về lại gia đình, gia đình nào có cổ thịnh  soạn và mời được nhiều khách dự hội đến nhà mình thưởng thức cổ xem như được may mắn cả năm. Có nơi các vị bô lão được mời đi thưởng cổ, có thanh niên trai gái đi theo múa hát, chúc cho từng gia đình được nhiều sự tốt lành.

Ảnh: nguồn lehoi.cinet.vn

Sau phần lễ tại cánh đồng và phá cổ tại gia đình, lễ hội Lồng tồng bước sang phần hội với nhiều hoạt động và trò chơi dân gian thu hút nhiều người tham gia như cướp còn, ném còn, kéo co, đánh quay, đánh yến, đánh đu, múa kỳ lân, múa sư tử, múa võ, múa giáo, bịt mắt bắt dê, hát giao duyên (hát lượn), thi sản vật địa phương, cờ tướng… Nếu ném còn là trò chơi vui nhất, được nhiều người tham gia nhất xuất phát từ quan niệm khi có người tung được quả còn ngũ sắc xuyên thủng hồng tâm sẽ đem lại nhiều thuận lợi, may mắn cho bản làng trong năm mới, thì việc các chàng trai, cô gái Tày, Nùng chơi kéo co hay chia hai phe biểu diễn đối ca giao duyên sli, lượn ở bản làng, bên khe suối, cạnh cánh rừng cũng thể hiện những hình thức mang ý nghĩa cầu mùa, cầu mưa, cầu nước trong lễ nghi tín ngưỡng nông nghiệp thuở xa xưa.

Ảnh: nguồn lyhocdongphuong.org.vn

Phần hội càng trở nên sinh động khi màn đêm buông xuống và lửa trại được nhóm bùng lên. Với câu ca “Gốc cọi ở mường trời, tổ cọi ở xứ tiên” được xướng lên từ một người con gái, như phát lệnh cho các làng hát cọi thi nhau đối đáp, và cuộc vui cứ kéo dài, kéo dài mãi tưởng như bất tận…

Mai Kim Thành (Tổng hợp)