10/10/2011

NGHỀ CHẰM NÓN HUẾ

Nếu chiếc áo dài xứ Huế đã từng làm xao động bao con tim thì chiếc nón lá cũng điểm thêm nét nhấn nhá vào dáng vẻ e ấp của người con gái Huế. Không chỉ là vật thiết thân che mưa nắng, nón Huế đã trở thành một sản phẩm mang đậm nét văn hóa, là cơ sở cho nghề chằm nón Huế phát triển trải qua chiều dài lịch sử hàng trăm năm.

“Nón này che nắng che mưa, nón này để đội cho vừa lòng nhau…”

Huế có nhiều làng nghề chằm nón nổi tiếng một thời như Sịa, Đốc Sơ, Triều Tây, Kim Long, Dạ Lê, Phủ Cam… Tuy ngày nay nghề chằm nón không còn hưng vượng như xưa nhưng chỉ riêng thành phố Huế cũng còn đến 900 hộ theo nghề chằm nón với gần 2.000 lao động, trong đó có gần 50% tập trung ở các phường Xuân Phú, Phước Vĩnh, Phú Hiệp…, làm ra cả triệu chiếc nón lá mỗi năm đem về khoảng 5 tỷ đồng doanh thu cho người dân.

Làng nghề chằm nón Huế

Trong nghề chằm nón, đã có sự phân công lao động rất cụ thể với các khâu riêng rẽ như làm khung, chuốt vành, chằm nón… Khung được làm bằng gỗ nhẹ có mái cong đều với thời gian sử dụng lên đến hàng chục năm. Vành nón thường được làm bằng thân cây lồ ô hay cây mung có rất nhiều ở Huế, được người thợ chẻ, chuốt rất thanh thoát. Mỗi bộ vành thường có từ 15 – 16 vành từ lớn đến nhỏ quyết định độ khum, độ tròn và hình dáng, kích cỡ của chiếc nón, thường được ví như 16 vành trăng. Lá để lợp nón là loại lá nón bình thường, được tuyển lựa và xử lý qua nhiều công đoạn, từ hấp, sấy, phơi sương đến ủi cho mặt lá thật phẳng nhưng để đạt tiêu chuẩn làm nón, lá phải giữ được màu trắng xanh.

Trẻ em cũng có thể tham gia

Quan trọng nhất trong các công đoạn làm nón là lợp lá vào vành và chằm nón, đây là khâu đòi hỏi sự tỷ mẫn khéo léo trong từng đường kim mũi chỉ, vì vậy thường do phụ nữ thực hiện. Ở chiếc nón bài thơ, ngoài việc lợp lá, người thợ còn phải đặt hoa văn hay biểu tượng vào giữa hai lớp lá sao cho cân đối hài hòa trong không gian chiếc nón. Các biểu tượng quen thuộc vẫn là cầu Trường Tiền, Ngọ môn, Phu Văn lâu, chùa Thiên Mụ, con đò trên sông Hương, cầu ngói Thanh Toàn… kèm theo một vài câu thơ nổi tiếng về Huế được cắt bằng giấy bóng ngũ sắc hay giấy báo nhuộm màu làm nổi bật giữa nền xanh trắng của lá nón. Nón sau khi hoàn thành sẽ được quét một lớp dầu bóng bằng nhựa thông pha cồn có tác dụng chống thấm nước, tăng độ bóng và tạo độ bền cho sản phẩm.

Đặt hoa văn cho nón Bài thơ

Nón Huế rất đẹp, giá lại rẻ nên thường được du khách chiếu cố mỗi khi có dịp đến Huế, chỉ cần bỏ ra từ 10.000 – 15.000đ là đã có thể chọn cho mình những chiếc nón ưng ý. Du khách có thể mua nón ở các chợ lớn như Đông Ba, An Cựu, Bến Ngự hay các chợ nhỏ như Sịa, Phò Trạch, đặc biệt chợ đầu mối Dạ Lê với truyền thống bán nón từ hàng trăm năm. Nhiều du khách nước ngoài thích tìm đến ngôi nhà nằm sâu trong hẻm 165 Trần Phú (Phủ Cam) để nhìn xem chị Thúy – một phụ nữ khuyết tật chằm nón và mua sản phẩm với tên “Thúy” lồng vào trong nón như một thương hiệu nổi tiếng. Nón “Thúy” đã có mặt tại nhiều nước trên thế giới, đặc biệt tháng 6-2004 chính chị Thúy đã có mặt tại Yokohama với tư cách là khách mời đại diện của nghề nón truyền thống Việt Nam trong Lễ hội văn hóa du lịch Việt Nam tại Nhật Bản.

Góc chợ quê

Nón lá Huế đặc biệt nón bài thơ được nhiều du khách ưa chuộng bởi sự thanh thoát nhẹ nhàng, không chỉ dừng lại ở chiếc nón lá đơn thuần mà đã thành một tác phẩm mỹ thuật thực sự ghi đậm dấu ấn tài năng và sự cần cù của người nghệ nhân xứ Huế…

Mai Kim Thành     

Ảnh: Hồ Tịnh Tâm – hotinhtam.vnweblogs.com