18/03/2011

NHÀ THỜ PHÁT DIỆM

Cách Hà Nội chừng 123km về phía Nam và cách thị xã Ninh Bình 28km theo đường số 10, quần thể nhà thờ Phát Diệm thuộc xã Quần Phương, thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn được nhiều người biết đến bởi đây là một công trình tôn giáo vừa độc đáo vừa bề thế uy nghi. Trên một diện tích gần 22.000m², ngay từ những năm cuối thế kỷ 19 (1876 - 1899), linh mục Trần Lục (thường gọi là cụ Sáu) đã thiết kế và cho xây dựng 11 công trình gồm hồ nước, phương đình, nhà thờ chính, nhà thờ đá, 4 nhà thờ nhỏ và 3 hang đá nhân tạo.

Ảnh: Trung Kiên (nguồn Thuyngakhanhhoa.wordpress.com – 20.6.2009)

“Phương đình” hay “nhà vuông” nổi bật với kích thước gần vuông (24 x 17m), cao 25m gồm phần đài ở dưới và phía trên là vọng lâu hai tầng tám mái, tám góc đao cong, được sử dụng làm lầu trống và gác chuông. Phần đài có mái bằng được xây toàn bằng đá xanh vuông vắn, trên tường tạc những bức phù điêu liên quan đến đời hoạt động của Chúa Giêsu và một vài vị thánh, ở giữa có đặt một chiếc sập bằng đá nguyên khối nặng đến 20 tấn, tại 4 góc mái bằng là 4 ngọn tháp nhỏ với cấu trúc 2 tầng 8 mái tạo sự đăng đối hài hòa cho tổng thể kiến trúc phương đình. Tầng dưới của vọng lâu nhỏ hơn phần đài cũng được xây bằng đá, ở giữa đặt một chiếc trống cái. Tầng trên nhỏ hơn được dựng bằng gỗ, tại đây treo một quả chuông (loại chuông chùa) cao 1,9m, đường kính miệng chuông 1,1m và nặng gần 2 tấn có âm ngân vang đến hàng cây số. Đứng ở gác chuông có thể bao quát cả một vùng không gian rộng khắp.

Ảnh: Trung Kiên (nguồn Thuyngakhanhhoa.wordpress.com – 20.6.2009)

Từ phương đình dễ dàng nhìn thấy mặt tiền nhà thờ lớn với năm lối vào bằng đá, phía trên là 3 tháp vuông bằng gạch kiểu 2 tầng 8 mái như kiến trúc phương đình. Nhà thờ lớn dài 74m, rộng 21m, cao 21m, mái lợp kiểu 2 tầng 4 mái, được chống đỡ bởi 6 hàng cột gỗ lim, trong đó có hai hàng cột cao đến 11m, nặng chừng 7 tấn được làm bằng một thân cây lim. Tại gian chính điện (cung thánh) có đặt một bàn thờ bằng đá, phía sau là bức đố vách bằng gỗ được kỳ công chạm khắc, sơn son thếp vàng.

Ảnh: Đất Việt (nguồn Thuyngakhanhhoa.wordpress.com – 20.6.2009)

Bốn ngôi nhà thờ nhỏ tuy có cấu trúc và kích thuớc gần giống nhau nhưng vẫn có nét độc đáo riêng. Phía Tây nhà thờ lớn là nhà thờ thánh Giuse và nhà thờ thánh Phêrô, phía Đông là nhà thờ Thánh Tâm Chúa Giêsu và nhà thờ thánh Rôcô. Riêng ngôi nhà thờ Trái tim Đức Mẹ dài 18m, rộng 9m, cao 5m có cấu trúc từ nền, cột, tháp, xà, tường đến bàn thờ, chấn song đều bằng đá nên còn được gọi là “nhà thờ đá” – đây là ngôi thánh đường bằng đá duy nhất ở Việt Nam và khá hiếm hoi trên thế giới.

Ảnh: Đất Việt (nguồn Thuyngakhanhhoa.wordpress.com – 20.6.2009)

Trải qua hơn một thế kỷ với sức tàn phá của chiến tranh và sự khắc nghiệt của thiên nhiên, nhà thờ Phát Diệm vẫn ung dung tồn tại. Du khách đến đây không khỏi ngạc nhiên trước ý chí, óc sáng tạo và khả năng vận dụng của người xưa, đã làm nên những công trình trác tuyệt, từ những bức tường, những chiếc sập, những bức phù điêu toàn bằng đá đến những nét chạm trổ tinh tế điêu luyện… hình thành một tổng thể kiến trúc mang dáng dấp phương Đông, thể hiện sự hội nhập văn hóa từ rất sớm của cộng đồng người Công giáo Việt Nam.  

Mai Kim Thành