29/11/2011

LĂNG VUA KHẢI ĐỊNH

Năm 1916, sau khi vua Duy Tân bị Pháp bắt và đày sang Réunion, con trai vua Đồng Khánh là Nguyễn Phúc Bửu Đảo được đưa lên ngai vàng lấy niên hiệu Khải Định. Làm vua ở tuổi 34, ông hoàng nổi tiếng ăn chơi này tỏ ra say mê với những công trình xây dựng. Ngoài việc xây thêm và tu sửa lăng vua Đồng Khánh, kiến tạo điện Kiến Trung, cung An Định, nhà vua còn đặc biệt quan tâm đến ngôi nhà vĩnh cửu của mình.

Toàn cảnh lăng Khải Định – Ảnh: nguồn caibatvang.com

Cổng lăng Khải Định – Ảnh: nguồn hatnang.net

Ngày 4-9-1920, vua Khải Định đã cho tiến hành xây dựng sơn lăng trên triền núi Châu Chữ thuộc làng Dương Xuân Thượng, nay là xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy cách kinh thành 10km về hướng Tây - Nam. Nhà vua chọn quả đồi thấp ở trước mặt làm tiền án, đưa núi Chóp Vung và Kim Sơn ở phía trước vào thế “rồng chầu hổ phục”, khe Châu Ê chảy từ trái qua phải làm yếu tố Minh đường, núi Châu Chữ vừa là “mặt bằng” vừa làm hậu chẩm được đổi tên thành Ứng Sơn và đặt tên lăng theo tên núi: Ứng lăng.

Bái đình và Bi đình lăng Khải Định – Ảnh: nguồn Facebook.com

Tuy diện tích không lớn so với các lăng tiền triều, chỉ khoảng 6000m² (117x48,5m) nhưng việc xây dựng lăng đã hao tốn nhiều sức người sức của và kéo dài tới 11 năm – 6 năm sau khi nhà vua băng hà mới hoàn thành. Để có tiền cho công trình tốn kém này, vua Khải Định đã phải tăng 30% thuế điền và 10% thuế thân trên cả nước, mặc cho sự bất bình nơi quần thần và ta thán của binh dân. Nhà vua đã giao cho Tiền quân Đô Thống phủ Lê Văn Bá trông coi công trình và trưng tập các nghệ nhân xuất sắc trong cả nước, trong đó có các bậc thầy như Ký Duyệt, Cửu Sừng và nhất là Cửu phẩm Phan Văn Tánh, tác giả của ba bức “Cửu long ẩn vân” thật độc đáo trên trần cung Thiên Định.

Nội thất cung Thiên Định – Ảnh: nguồn Skydoor.net

Để đến được cung Thiên Định, du khách phải vượt qua 127 bậc cấp với 5 tầng sân. Tại sân Bái đình, ngoài hai hàng quan viên, thị vệ và voi, ngựa mỗi bên, ngay giữa sân là Bi đình hai tầng hình bát giác với bia Thánh Đức Thần Công do vua Bảo Đại lập, ghi lại tiểu sử và sự nghiệp của vua cha. Cung Thiên Định vươn cao giữa nền trời là một công trình kiến trúc liền khối bên trong chia thành 5 khu vực chính: hai bên là Tả, Hữu Trực phòng dành cho lính hộ lăng, ở giữa trước tiên là điện Khải Thành thờ di ảnh vua Khải Định, kế đến là chính điện với bửu tán lộng lẫy, dưới tán là tượng nhà vua ngồi trên ngai vàng bằng đồng mà bên dưới là vị trí huyền cung – tượng này được đúc năm 1922 bởi hai người Pháp P. Ducing và F. Barbedienen khi vua Khải Định sang Pháp tham dự cuộc đấu xảo thuộc địa, sau cùng là tẩm điện với khám thờ, nơi đặt thần vị nhà vua.

Điện Khải Thành – Ảnh: nguồn nld.com.vn

Bửu tán, tượng Nhà vua và bên dưới là phần mộ – Ảnh: nguồn huexuavanay.com

Nội thất cung Thiên Định được trang trí bằng những bức phù điêu ghép sành sứ và thủy tinh với một nghệ thuật điêu luyện trông thật sống động và rực rỡ, đặc biệt là bửu tán bằng bê-tông nặng đến ngàn cân nhưng qua bàn tay của các nghệ nhân đã trở nên mềm mại thanh mảnh tựa hồ một bức rèm lụa đang khẽ lay động trước gió.

Cung Thiên Định – Ảnh: nguồn nikonvn.com

Tuy Ứng lăng với kiến trúc pha tạp bị đặt ra ngoài dòng chính thống, nhưng các nghệ nhân Việt Nam ngày trước đã khéo dung hợp để biến khối kiến trúc đồ sộ nặng nề thành một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, đã góp phần làm phong phú thêm những kiểu thức kiến trúc lăng tẩm triều Nguyễn.

Mai Kim Thành